بتکارت – جام جهانی نه تنها ویترین بهترین بازیکنان جهان است، بلکه ویترین نمایش برخی از بهترین و بدترین لباس‌های تیم‌های ملی تاریخ نیز محسوب می‌شود.
طراحی یک لباس بین‌المللی فوتبال کار ساده‌ای نیست. لباس تیم ملی نه‌تنها نشان‌دهنده‌ی هویت یک تیم، بلکه به‌نوعی نمایانگر فرهنگ آن کشور در گذشته و حال نیز به شمار می‌رود. تولیدکنندگان پوشاک ورزشی ماه‌ها برای تحقیق و طراحی پیراهن، شورت و جوراب‌های یک تیم و این‌که باید نمایانگر چه چیزی باشد وقت می‌گذارند. طراحی لباس تیم‌های ملی فراتر از استفاده‌ی رنگ‌های پرچم یک کشور است. بعضی از کشورها از رنگ پرچمشان استفاده می‌کنند و درحالی‌که برخی دیگر از رنگ‌هایی که معانی تاریخی، سیاسی یا جغرافیایی دارند استفاده می‌کنند.
جان دلوین متخصص طراحی لباس تیم‌های ملی و نویسنده‌ی کتاب “لباس‌های بین‌المللی تیم‌های فوتبال (رنگ‌های حقیقی)” در مصاحبه با CCN گفت: “در طراحی پیراهن تیم ملی هویت تیم باید بدرخشد، به نظر من برای طراحی یک لباس فوق‌العاده، باید در مورد تاریخ و رسومات آن کشور دانش لازم را داشته باشید، باید قبول کنید که این کار مدرن و معاصر است و باید به شکلی باشد که با زمان حال صحبت کند”.
با این صحبت‌ها مسئولیت بزرگی بر دوش تولیدکنندگان لباس‌های فوتبال مثل آدیداس، پوما، آمبرو و هامل است. هرچند این شرکت‌ها همگی تولیدکنندگان خوبی هستند اما جام جهانی خالی از طراحی‌های خنده‌دار هم نبوده است.
نماد‌هایی از لحظات تاریخی
بیرتون تولیدکننده‌ی بزرگ‌ترین مجموعه‌ی لباس‌های اصلی فوتبال و صاحب شرکت پیراهن‌های کلاسیک فوتبال می‌گوید: “طرح پیراهن فوتبال یک موضوع سلیقه‌ای است. بعضی از آدم‌ها به یک چیز نگاه می‌کنند می‌گویند قشنگ است و بعضی دیگر همان چیز به نظرشان هولناک می‌آید. وقتی این موضوع سلیقه‌ای باشد در طول زمان، خواه خوب یا بد، به نمادی از لحظات تاریخی تبدیل خواهند شد “.
بیرتون به خبرنگار CNN گفت:”هرکدام از این پیراهن‌ها برای هر کدام از بازیکنان معنی خاصی دارند، شاید اولین‌باری که آن را به تن کردند و یا خاطره‌ای از یک لحظه‌ی خاص برای آن‌ها باشد. جام جهانی مبدا زمانی خوبی است، چون هر ۴ سال برگزار می‌شود و تغییرات زندگی در ۴ سال تقریبا چشمگیر است. با دیدن پیراهن‌ها، مسابقات را به یاد می‌آورید و خاطراتتان را به‌سرعت جلوی چشمتان ظاهر می‌شوند.”
هلند، 1988
یکی از پیراهن‌های فراموش‌نشدنی توسط بازیکنان تیم هلند پوشیده شده است. هلندی‌ها همیشه پیراهن‌هایی با طیف‌های نارنجی به نشانه‌ی احترام به خانواده‌ی سلطنتی بر تن می‌کنند، بسیاری از طرفداران فوتبال طراحی پرجلوه و هندسی آدیداس را از بازی‌های جام ملت‌های اروپا ۱۹۹۸ به یاد دارند.
دولین می‌گوید:” فکر می‌کنم در آن زمان طراحی این پیراهن خیلی متفاوت بود، یادم می‌آید که ۱۸ یا ۱۹ سالم بود و عاشق پیراهن‌های فوتبال بودم و با خودم گفتم این دیگه چیه؟ واقعاً شوکه شده بودم،این طرح خیلی روی اعصاب بود و شما را درگیر می‌کرد. طراحی بسیار قوی و نوآورانه‌ای بود و انتخاب آن شهامت بسیار زیادی می‌خواست.
این پیراهن برای همیشه به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین پیراهن‌های فوتبال در تاریخ ثبت شده است، به خاطر لحظات استثنایی مثل لحظه‌ای که مارکو فن‌باستن یکی از باشکوه‌ترین گل‌های تاریخ را در برابر شوروی در فینال مسابقات را به ثمر رساند. دولین اضافه کرد:” هلندی‌ها این پیراهن را در آن مسابقات قهرمانی به تن کردند، مثل باندهای موزیکی که از هم می‌پاشند و دیگر به فعالیتشان ادامه نمی‌دهند، این پیراهن جاودانه شد و به‌پایان رسید و به یک افسانه تبدیل شد.”
آلمان 1998-1991
آلمان‌ها همیشه پیراهن ساده‌ی سیاه وسفید بر تن داشتند، انتخاب این رنگ‌ها از روی پرچم پروس بوده است، ایالت پیشین در شمال اروپا که در قرن هجدهم میلادی قدرت بزرگی به‌حساب می‌آمد. در دهه‌ی ۸۰ میلادی، رنگ‌های پرچم آلمان در طراحی لباس تیم ملی استفاده شد و به “سطح جدیدی از زیبایی” وارد شد، این عبارت را دولین در کتابش به کار برده است. در آن زمان طراحی این پیراهن به یکی از معروف‌ترین طراحی‌های تمام دوران‌ها تبدیل شد.پیراهن میهن‌پرستانه‌ی آلمان غربی آدیداس در زمانی که میزبان جام ملت‌های اروپا را در سال ۱۹۸۸ بود.
هرچند این لباس در آن سال ژرمن‌ها را به فینال نبرد اما دو سال بعد یعنی سال ۱۹۹۰ قهرمانی جام جهانی در مقابل آرژانتین را نصیب آن‌ها کرد. همین اتفاق باعث ماندگار شدن این پیراهن شد.
دولین می‌گوید:” طراحی پیراهن آلمان خیلی متفاوت بود، بکن بائر سرمربی وقت تیم گفته بود می‌خواهد پرچم آلمان را روی پیراهن ببیند. اما طراحی پرچم روی پیراهن کار ساده‌ای نبود، آدیداس در آن زمان بسیار در تب‌وتاب بود و این کار، حرکت بسیار جسورانه‌ای محسوب می‌شد. و در واقع طراحی پرچم روی پیراهن بعدازآن زمان رایج شد، وقتی در مورد پیراهن تیم آلمان و هلند حرف می‌زنیم یعنی در مورد کار استراتژیک پرمخاطره‌ای حرف می‌زنیم که آدیداس آن را به خوبی انجام داد، طراحی خیلی باکلاس بود و به جزئیات دقت شده بود.
آلمان امسال با طراحی کلاسیک در جام جهانی روسیه حضور خواهد داشت اما این‌بار به‌صورت سیاه و سفید. شاید باور آلمان‌ها این باشد که استفاده از این رنگ برایشان خوش‌شانسی خواهد آورد.
برزیل
پیراهن زردرنگ تیم ملی برزیل نه‌تنها سمبل کشور برزیل است بلکه به سمبل فوتبال هم تبدیل‌شده است. دولین در کتاب خود نوشته است:” وقتی صحبت از رنگ‌هایی که نشانگر شکوه و تعالی فوتبال هستند می‌کنیم پالت رنگی زرد، سبز، آبی و سفید (رنگ برزیل) اولین چیزی است که به ذهن می‌آید.
اما این رنگ‌ها همیشه رنگ‌هایی نبودند که تیم برزیل از آن‌ها استفاده می‌کرد، در سال ۱۹۵۳ دریکی از مطبوعات برزیل مسابقه‌ای برای طراحی جدید پیراهن تیم ملی برزیل که نمایانگر ملیت برزیل باشد، با استفاده از رنگ‌های پرچم ملی برگزار شد. سبز نماد زمین‌های فراخ و جنگل‌های انبوه، طلایی نماد ثروت خام و آبی نماد آسمان شب برزیل. این پیراهن طرفداران فوتبال را یاد بزرگ‌ترین بازیکنان فوتبال می‌اندازد از پله تا گارینشا، زیکو تا رونالدو، رونالدینیو و نیمار.
انگلیس، 1966
دولین می‌گوید چیزی که پیراهن تیم ملی انگلیس را متفاوت می‌کند این است که آن‌ها در این پیراهن‌های سفید به‌اندازه‌ی پیراهن‌های سرخ سنتی خود راحت هستند. انگار انگلیس دو شخصیت دارد و هنوز می‌تواند به هویت خودش برگردد، آن‌ها خیلی خوش‌بخت هستند که می‌توانند از دو مدل به‌عنوان پیراهن تیم ملی استفاده کنند.
در سال ۱۹۶۶ بعدازاینکه تیم ملی انگلیس این پیراهن را در جام جهانی در برابر آلمان غربی به تن کرد و قهرمان شد، پیراهن سرخ بسیار محبوب شد. و در آن زمان طرح‌های انگلیسی بسیاری را تحت تأثیر قرارداد.
دولین می‌گوید:” برای یک طرفدار تیم ملی انگلیس دیدن این‌که تیمش با رنگ سرخ به قهرمانی برسد، چیزی جز تثبیت شدن این رنگ در پالت رنگی تیم نمی‌توانست خوشحال کننده باشد. موفقیت همان ترکیب سحرانگیزی است که به نمادین شدن پیراهن‌ها کمک می‌کند و این اتفاقی بود که در مورد پیراهن انگلیس افتاد.” در جام جهانی روسیه، انگلیس پیراهنی با الگو برداری از طراحی سال ۱۹۹۶ به تن خواهد کرد، با این امید که به موفقیت دست پیدا کند.
کرواسی، 1998
حالا نوبت پیراهن مشهور چهارخانه‌ی قرمز و سفید کرواسی است، پیراهنی که فورا شناسایی می‌شد و شبیه هیچ‌کدام از پیراهن‌های دیگر دنیای فوتبال نبود.
این پیراهن در سال ۱۹۹۸ با الهام از نشان کروات‌ها توسط لوتو طراحی‌شده بود و در بین هواداران بسیار محبوب شده بود. کرواسی جوان، در اولین حضورش در جام جهانی در رتبه‌ی سوم قرار گرفت نه فقط به خاطر این پیراهن بلکه به خاطر بازی فراموش ناشدنی داور سوکر بعدازاینکه ۶ گل در ۷ بازی زد و کفش طلایی جام را از آن خود کرد.
پیراهن بدنام کامرون
بعضی از پیراهن‌ها به علت زیر پا گذاشتن قوانین سخت و محکم فیفا، ممنوع شدند، این قوانین در کتابچه‌ی راهنمای قوانین فیفا در ۱۰۴ صفحه نوشته‌شده است. پیراهن یک‌تکه تیم ملی کامرون در جام ملت‌های ۲۰۰۴ آفریقا که توسط پوما طراحی‌شده بود جزو موارد ممنوعه بود.
فیفا گفت جدا نبودن شورت و پیراهن خلاف مقررات است، بااین‌وجود کامرون دستور فیفا را نشنیده گرفت و در بازی یک‌چهارم نهایی در برابر نیجریه این پیراهن را به تن کرد که منجر به کسر ۶ امتیاز در مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ و جریمه‌ای ۱۵۴ هزار دلاری شد. پوما فیفا را به دادگاه کشید و امتیازها را پس گرفت، اما ممنوعیت فیفا برجای خود باقی ماند و پیراهن‌های یک‌تکه هرگز در زمین بازی دیده نشدند. این اولین باری نبود که پوما و کامرون قوانین فیفا را زیر پا گذاشتند، در سال ۲۰۰۲ تیم کامرون پیراهن آستین‌حلقه‌ای به تن کرده بود که بعداً مجبور شد آستین را به آن اضافه کند.
ادای احترام در روسیه
عکس‌های تیم‌های راه‌یافته به جام جهانی
آدیداس تولیدکننده‌ی لباس‌های ورزشی، طراحی‌های چشمگیری برای تیم‌های ملی انجام داده و به قول گرگن رنک مدیر ارشد طراحی آدیداس به “نماد واقعی دنیای فوتبال” تبدیل‌شده است. رنک می‌گوید، شرکت آدیداس می‌خواهد” این نمادها را در دنیای امروز جشن بگیرد” بیشتر طراحی‌های امسال آدیداس ادای احترامی است به طراحی‌های قدیمی پیراهن‌های فوتبال.
رنک گفت” هواداران تمایل به پیشرفت و اصالت دارند، آن‌ها به دنبال چیزی هستند که فوراً تشخیصش بدهند و درعین‌حال باید آخرین و مدرن‌ترین فنّاوری‌های زمان حال را هم داشته باشد. ما نیاز بازیکنان و طرفداران را باهم برآورده می‌کنیم.” برای مثال، طراحی لباس اسپانیا ادای احترامی است به یکی از معروف‌ترین پیراهن‌های تیم ملی اسپانیا در جام جهانی ۱۹۹۴ آمریکا.
جام جهانی ۲۰۱۴ ناکام‌ترین جام جهانی در تاریخ این کشور بود، اما در عوض طراحی پیراهن اسپانیا با سه نوار لوزی شکل زرد و آبی بی‌نظیر بود، بازیکنانی مثل پپ گواردیولا، میگئول نادال و لوئز انریک آن را به تن کردند.
امسال آدیداس به این طراحی جانی دوباره بخشیده است که البته خالی از جنجال و جدل هم نبوده است.
طراحی امسال ترکیب قرمز با نوارهای نزدیک‌تر به هم است و در تشخیص رنگ خطای دید به وجود می‌آورد و باعث می‌شودکه رنگ آبی، بنفش به نظر برسد. برخی معتقدند که طراحی شبیه پرچم جمهوری‌خواهان، مخالفان سلطنت است. اما مقامات اسپانیایی تأکید کردند ارتباطی بین این دو وجود ندارد.
بلژیک
برای چندین دهه‌ی متوالی پیراهن تیم ملی بلژیک توسط تولیدکنندگان مختلفی طراحی‌شده است، اما دولین معتقد است آدیداس شرکتی است که بیشترین همکاری را با تیم ملی هلند داشته است. طراحی قرمز، مشکی و زرد با نوار افقی سفید در جام ملت‌های اروپا ۱۹۸۴ در تاریخ به‌عنوان یکی از بهترین‌ها ثبت‌شده است، با تشکر از طراحی غیرمتعارف آن .
امسال این طراحی دوباره به پیراهن بلژیکی‌ها برگشته است اما بدون نوار سفید. دولین می‌گوید این لباس ثابت می‌کند که یک طراحی خوب الزاما منجر به بازی خوب نمی‌شود همان‌طور که بلژیک ۵ – ۰ از فرانسه در آن سال شکست مفتضحانه‌ای خورد.
الهام بخش میلیون‌ها نفر- هم بازیکنان هم هواداران
دولین می‌گوید یک طراحی خوب نه تنها اعتمادبه‌نفس بازیکنان را بالا می‌برد بلکه روحیه‌ی طرفداران را هم تقویت می‌کند، پیراهن تیم ملی فوتبال می‌تواند یک ملت را متحد می‌کند و باعث غرور ملی می‌شود چیزی که کل یک کشور را درگیر می‌کند، وقتی تیمشان خوب بازی می‌کند، این پیراهن‌ها را همه‌جا می‌توانید ببینید.”
