تاریخچه توپ طلا ؛ رویای طلایی اَبرستاره‌ها و حسرت غم‌انگیز دیگران
بی‌شک بهترین بازیکنان دنیا، رویای به دست آوردن Ballon D’Or یا همان توپ طلای فوتبال را در سر می‌پرورانند. اما تاریخچه توپ طلا چیست و این جایزه به چه کسی اهدا می‌شود؟ اصلا چه کسانی این ماموریت مهم را برعهده دارند که بهترین را انتخاب کنند؟ گذشته‌ی این توپ طلایی چه بوده و دستان چه کسانی افتخار لمس آن را داشته است و چه بازیکنانی در حسرت لمس آن مانده‌اند؟ با ما همراه باشید.
تاریخچه توپ طلا و فراز و نشیب‌های یک توپ طلایی!
بالون دور یا همان توپ طلا، به جایزه‌ای گفته می‌شود که از سال ۱۹۵۶ توسط فرانس فوتبال به بهترین‌ها داده شده است. اهدای جایزه بالون دور، توسط گابریل هنوت، روزنامه نگار و نویسنده ورزشی فرانسوی پایه‌گذاری شد. او یک بازیکن فوتبال و روزنامه‌نگار بود. هنوت این جایزه را برای باشگاه‌های اروپایی و بازیکنان اروپایی ایجاد کرد و این رویه تا سال ۱۹۹۵ نیز ادامه داشت. اما از آن سال به بعد بازیکنان شاغل در باشگاه‌های اروپایی با هر ملیتی امکان بردن این جایزه را پیدا کردند. این روند تا سال ۲۰۰۷ ، ادامه داشت و فقط بازیکنان حاضر در باشگاه‌های اروپایی مجاز به کسب این عنوان بودند، اما با تغییر مقررات جایزه، از آن روز به بعد، تمام بازیکنان جهان در هر باشگاه و کشوری امکان کسب این جایزه را به دست آوردند و در واقع این جایزه، جهانی شد.
توپ طلا سالانه به بازیکنی اهدا می‌شود که بر اساس رای نخبه‌ترین روزنامه نگاران و ورزشی نویسان فوتبال جهان، بهترین بازی‌ها را در طول سال به نمایش گذاشته است. جالب است بدانید که اولین بازیکنی که موفق شد جایزه توپ طلا را به دست آورد، سر استنلی ماتیوس انگلیسی بود، مردی جاودانه که تا پنجاه سالگی همچنان بازی کرد و معنای خستگی را درک نمی‌کرد.
نکته جالب در خصوص جایزه توپ طلا این است که تا سال ۲۰۰۹ همچنان به برترینها اعطا می‌شد، اما بنا به دلایلی، فیفا که خود جایزه دیگری با نام «بهترین بازیکن سال فیفا» داشت، تصمیم گرفت تغییراتی اعمال کند و از سال ۲۰۰۹ با ادغام این دو جایزه، یک جایزه تحت عنوان «FIFA Ballon D’or» به برترین بازیکن داده شد.
پس از بحث‌های فراوان در خصوص نحوه نظرسنجی برای تعیین برنده‌ی جایزه، فرانس فوتبال دوباره عهده‌دار اهدای این عنوان شده و تغییرات مهمی را هم اعمال کرده است. حتی نحوه رای گیری و افرادی که در رای گیری شرکت دارند، فرق کرده است. فرانس فوتبال به دنبال آن بود سرمربیان و بازیکنان فوتبال، به هم تیمی‌های خود از روی تعصب رای ندهند. نتیجه این شد که اکنون خبرنگاران این وظیفه خطیر را برعهده گرفته‌اند. در اصل همه چیز به پیش از سال ۲۰۰۷ بازگشته و فرمت قبل را پیدا کرده است. فرانس فوتبال که اکنون بالن دور را از فیفا پس گرفته، لیست نامزدها را به صورت لیستی متشکل از ۲۴ تا ۳۰ بازیکن برگزیده، اعلام می‌کند؛ در حالی که فیفا فقط نام سه گزینه برتر و نهایی را اعلام می‌کرد. لیونل مسی و کریستیانو رونالدو هر دو با پنج توپ طلا، نام خود را بر دفتر دهه‌ی اخیر فوتبال جهان دیکته کرده‌اند.
سلطنت مسی و رونالدو بر توپ طلا
تنها بازیکنی که پیش از شروع سلطنت مسی و رونالدو بر دنیای فوتبال، توانست این عنوان را تصاحب کند، کسی نیست جز ریکاردو کاکا، ستاره سال‌های نه چندان دور میلان، که در سال 2007 با نمایش‌های خیره‌کننده‌اش در لیگ قهرمانان اروپا، روسونری را به قهرمانی رساند.
حال مهم‌ترین دغدغه این روزها، توپ طلای ۲۰۱۸ است. نام ۳۰ نامزد نهایی توپ طلا اعلام شده و قرار است از بین ایوان راکیتیچ، سرخیو راموس، محمد صلاح، لوئیس سوارز، رافائل واران، لیونل مسی، لوکا مودریچ، نیمار، یان اوبلاک، پل پوگبا، هوگو لوریس، ماریو مانژوکیچ، سادیو مانه، مارسلو، کیلیان ام باپه، آنتوان گریزمان، ادن هازارد، ایسکو، هری کین، انگولو کانته، تیبو کورتوا، کریستیانو رونالدو، کوین دی بروین، روبرتو فیرمینو، دیگو گودین، آلیسون بکر، سرخیو آگوئرو، گرت بیل، کریم بنزما و ادینسون کاوانی، یک بازیکن به عنوان برترین انتخاب شود.
مودریچ، فاتح توپ طلای ۲۰۱۸؟
قطعا همانطور که می‌دانید، شانس برخی بازیکنان بیشتر از سایرین است. در ایتالیا معتقدند توپ طلا به کریستیانو رونالدو نخواهد رسید و لوکا مودریچ که پیش از این جایزه The Best و بهترین بازیکن جام جهانی را از آنِ خود کرده است، شانس بسیار بیشتری نسبت به CR ۷ دارد. به اعتقاد این روزنامه‌ها، رونالدو که در کسب سومین قهرمانی پیاپی رئال مادرید در رقابت‌های لیگ قهرمانان اروپا نقشی اساسی داشت و آقای گل مسابقات شد، به دلیل عملکرد ضعیف با پرتغال در جام جهانی، از کسب این عنوان عاجز خواهد ماند. ایتالیایی‌ها معتقدند مودریچ و واران افتخارات فردی بیشتری نسبت به ابرستاره پرتغالی به دست آورده‌اند و این ملاک اصلی رای دهندگان است. سایر کارشناسان فوتبال هم آنتوان گریزمان را به عنوان گزینه اصلی معرفی می‌کنند.
برترین کشورها در کسب توپ طلا
در بین کشورهای جهان، برزیل با داشتن ۶ بازیکن و کسب ۸ عنوان بهترین بازیکنِ سال جهان، در جایگاه نخست این رده بندی قرار دارد. پس از آن، کشورهای آرژانتین با کسب ۵ عنوان و با داشتن ۱ بازیکن و پرتغال با داشتن ۵ عنوان و با داشتن ۱ بازیکن، به ترتیب در رده های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. فرانسه هم با ۴ بازیکن و کسب ۳ عنوان بهترین بازیکن سال جهان در رده بعدی قرار گرفته است. ایتالیا نیز با ۲ بازیکن و کسب ۲ عنوان بهترین بازیکن سال جهان در رده‌بندی، جایگاه چهارم را به خود اختصاص داده است. آلمان، لیبریا و هلند در این رده بندی عناوین بعدی را به خود اختصاص داده‌اند.
نکاتی جذاب در مورد توپ طلا و تاریخچه توپ طلا که احتمالا نمی‌دانید
- توپ طلا، عذاب بازیکنان انگلیسی؛ شاید بتوان لیگ برتر انگلیس و فوتبال انگلیس را از ناکامان بزرگ این جایزه در سال‌های اخیر دانست چراکه با توجه به کیفیت بالای فوتبال در این کشور، تعداد نامزدهای آنها در این مراسم اصلا راضی‌کننده نبوده است. مثلا پل اسکولز، ستاره سابق منچستریونایتد و تیم ملی انگلیس، در پنج دوره مختلف به لیست نهایی راه یافت، اما حتی از کسب یک رای عاجز ماند. البته کریم بنزما، مهاجم فرانسوی باشگاه رئال مادرید هم در سال ۲۰۰۹ چنین وضعیتی را تجربه کرد و نتوانست یک رای هم به نام خود ثبت کند. یک نکته جالب دیگر در مورد لیگ برتر انگلیس، این است که آساموآ جیان، در رتبه دوم بازیکنانی از جزیره قرار دارد که بیشترین رای را از بین رای دهندگان کسب کرده‌اند.
- شگفتی‌آفرین‌ها؛ به گزارش وبسایت اسپورت‌کیدا، همانطور که ذکر شد، سر استنلی ماتیوس اولین بازیکنی بود که توانست توپ طلا را به خانه ببرد، اما وی زمانی که به این مهم دست یافت، در بلکپول بازی می‌کرد. پس برای مثال در محاسبات، بلکپول از لحاظ افتخارات فردی بازیکنانش، از چلسی و آرسنال در جایگاه بالاتری قرار دارد!
- تنها برنده‌ی آفریقایی؛ ژرژ وه‌آ، تنها آفریقایی صاحب این عنوان، به خاطر نمایش‌هایش در پاری‌سن ژرمن و میلان، سال ۱۹۹۵ برنده این جایزه شد. اولین بازیکن از آمریکای جنوبی که فاتح جایزه توپ طلا شد نیز رونالدو برزیلی بود که در سال ۱۹۹۷ به دلیل نمایش‌های درخشانش در اینتر میلان، این عنوان را کسب کرد.
- تنها دروازه‌بان؛ تنها یک دروازه‌بان برنده جایزه توپ طلا شده است که او نیز لِو یاشین (Lev Yashin)، دروازه‌بان افسانه‌ای شوروی سابق است که در سال ۱۹۶۳ برنده این جایزه شد. البته در مواردی نادر دروازه‌بان‌ها به جمع کاندیدهای نهایی راه یافته‌اند اما در کسب انی جایزه ناکام مانده‌اند که در ادامه‌ی این مقاله به آن خواهیم پرداخت.
- کریس رونالدو از بیستمین بازیکن تا بهترین بازیکن؛ در سال ۲۰۰۵، جیمی کرگر، مدافع سابق لیورپول، و کریستیانو رونالدو مشترکا در رتبه بیستم بهترین‌ها قرار گرفتند. بله این اتفاق واقعا رخ داده است.
توپ طلا و آرزوهای بر باد رفته!
اگر بخواهیم به نامزدها و برنده‌های جایزه‌ی توپ طلا در 20 سال گذشته نگاهی بیندازیم، بازیکنانی را مشاهده می‌کنیم که شاید شایسته عنوان توپ طلا بودند اما به حق خود نرسیدند و بزرگترین آرزوی دوران حرفه‌ای‌شان بر باد رفت.
در سال ۲۰۰۱ که مایکل اوون انگلیسی برنده جایزه توپ طلا شد، اما آن سال بسیاری این جایزه را حق رائول گونزالس اسپانیایی می‌دانستند. رائول پس از مایکل اوون و با فاصله ۲۶ امتیاز، موفق نشد این جایزه را کسب کند. دو سال بعد، پاول نِدود جایزه توپ طلا را به خانه برد. آن سال هم بسیاری معتقد بودند تیری آنری با درخشش در آرسنال و کسب قهرمانی لیگ برتر انگلیس که با هیچ شکستی نیز همراه نبود، لایق توپ طلا است. تیری آنری فقط یکبار دیگر در سال ۲۰۰۶، در سه کاندید نهایی قرار داشت و دیگر نتوانست موفقیت خاصی در این زمینه داشته باشد.
توپ طلای ۲۰۰۵ نیز با بحث های زیادی همراه شد. آن زمان رونالدینیو و فرانک لمپارد، هر دو لایق این عنوان بودند و در پایان جایزه به شاعر فوتبال داده شد. توپ طلای ۲۰۰۶ نیز که سرانجام به فابیو کاناوارو رسید، جنجال زیادی به پا کرد. بسیاری از کارشناسان معتقد بودند که فابیو کاناوارو تنها به دلیل درخشش در جام جهانی، این جایزه را تصاحب کرده است. توپ طلای ۲۰۱۰ نیز به گفته بسیاری باید به یک بازیکن هلندی می‌رسید. اما وسلی اسنایدر حتی در سه کاندید نهایی نیز حضور نداشت. او در آن سال با اینتر فاتح سه گانه و با هلند، نایب قهرمان جام جهانی شده بود. آندرس اینیستا نیز در سال ۲۰۱۰ می‌توانست انتخاب قابل دفاع‌تری نسبت به لیونل مسی باشد. در واقع عدم انتخاب اینیستا در آن سال آنقدر بحث‌برانگیز شد که بالاخره فرانس فوتبال اخیرا از او بابت این که این جایزه را دریافت نکرده است، عذرخواهی کرد!
در سال ۲۰۱۳ هم اهدای توپ طلا با حواشی خاص خود همراه شد و به نظر می‌رسید فرانک ریبری که سه‌گانه را با بایرن‌مونیخ کسب کرده بود و نمایش‌های خیره‌کننده‌ای داشت، فرد شایسته‌تری برای کسب جایزه بهترین بازیکن سال بود. او در مصاحبه‌ای جنجالی گفته بود «حتی جای توپ طلا را در خانه‌ام مشخص کرده‌ام» اما در پایان، جایزه‌ی آن سال به کریستیانو رونالدو رسید.
دروازه‌بان‌ها، بازنده‌های همیشگی؟
از سال ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ که اولیور کان به دلیل درخشش در جام جهانی و بایرن مونیخ، نامزد کسب این جایزه شد تا سال ۲۰۱۴ که مانوئل نویر در بین سه کاندید نهایی حضور داشت، همواره بحث‌هایی وجود داشته است که دروازه‌بان‌ها هیچ وقت نمی‌توانند عنوان توپ طلا را از آن خود کنند. نویر در سال ۲۰۱۳ با بایرن مونیخ سه‌گانه را فتح کرده بود و با نمایش‌هایی تحسین‌برانگیز در جام جهانی ۲۰۱۴ نیز نقشی انکارناشدنی در قهرمانی تیم آلمان داشت. با اینحال در رای گیری نهایی او بعد از رونالدو مسی قرار گرفت و دستش از جایزه کوتاه ماند. در واقع گفته می‌شود نقش هافبک‌ها، مهاجمین و یا حتی مدافعین در فوتبال امروزه بیشتر به چشم می‌آید و چشم دروازه‌بان‌ها همواره به جایزه دستکش طلایی یا همان بهترین دروازه‌بان سال است. امسال نیز دروازه‌بان ها درخشش خاصی نداشتند و شاید تنها این داوید دخیا بود که با عملکرد خیره‌کننده‌ی خود در لیگ برتر، خودی نشان داد. با این وجود او در جام جهانی روسیه عملکرد ضعیفی داشت.
جنجال‌های ناتمام یک جایزه
مراسم اهدای توپ طلا هر ساله با حواشی و جنجال‌های مختلفی همراه است که واکنش‌های مختلفی را نیز برمی‌انگیزد. بیشتر این جنجال‌ها بر سر انتخاب فرد برنده است که معمولا توافق همگانی و یکپارچه‌ای بر سر شایستگی برنده وجود ندارد. به عنوان مثال، سال گذشته بود که پس از اهدای پنجمین توپ طلا به کریستیانو رونالدو، فیلیپ لام در مصاحبه‌ای به انتقاد از رویکرد این جایزه پرداخت و عنوان کرد که «توپ طلا همواره نصیب بهترین مهاجم یا هافبک تهاجمی می‌شود». گری لینه‌کر بازیکن سابق و مجری و مفسر فعلی فوتبال نیز در توئیتی به صحبت‌های لام واکنش نشان داد و گفت «یا شاید هم بهترین بازیکنان در یک دهه گذشته، در پست‌های تهاجمی بازی می‌کرده‌اند».
در سال ۲۰۱۴ نیز یوهان کرایف اسطوره فوتبال هلند در مقاله‌ای نسبت به اهدای جایزه به رونالدو انتقاداتی را وارد کرد:
«اگر این جایزه را به عنوان یک جایزه‌ی فردی تلقی کنیم، فردی برنده آن شده است که در دو سال گذشته نه بازی فوق‌العاده ای را به نمایش گذاشته و نه فاتح عناوین خاصی شده است. مثلا در سال ۲۰۱۳ بایرن مونیخ عناوین زیادی را کسب کرد و بازیکنی چون تونی کروس حتی در جمع در سه نامزد نهایی نیز حضور نداشت.»
کرایف در پایان مقاله خود نوشته بود که دیگر نمی‌تواند این جایزه را جدی بگیرد. با این حال هنوز میلیون‌ها طرفدار فوتبال و صدها بازیکن شاخص فوتبال این جایزه را جدی‌ترین جایزه‌ی دنیای فوتبال می‌دانند و برای شب برگزاری مراسم لحظه‌شماری می‌کنند.
حال باید دید در سال ۲۰۱۸ بالاخره گمانه‌زنی‌ها به کجا می‌رسد و در نهایت رویای کودکی کدام بازیکن در شب سرنوشت‌ساز اهدای تو طلای ۲۰۱۸ رنگ واقعیت به خود می‌گیرد.
