تاریخچه عجیب تیم های مهمان در رقابت های کوپا آمریکا

چهل و ششمین دوره رقابت های کوپا آمریکا، قدیمی ترین تورنمنت فوتبالی بین المللی جهان از 14 ژوئن در کشور برزیل آغاز شده است. میزبان در دیدار افتتاحیه بولیوی را شکست داده و به دنبال کسب اولین قهرمانی در این رقابت ها پس از مسابقات سال ۲۰۰۷ است.

در میان تیم های آمریکای جنوبی حاضر در این مسابقات، نام دو کشور دیگر نیز به چشم می خورد که عضو این قاره و حتی آمریکای مرکزی و شمالی نیز نیستند. قطر و ژاپن، که اتفاقا تیم های قهرمان و نایب قهرمان جام ملت های آسیا که در اوایل سال ۲۰۱۹ برگزار شد نیز هستند، برای به دست آوردن شاید افتخاری دیگر در عرصۀ ملی، برای حضور در رقابت های کوپا آمریکای در کشور برزیل حضور دارند.

در واقع، برنامه ریزی اصلی برای مسابقات این دوره، دعوت از ۶ تیم مهمان و رساندن تعداد تیم های شرکت کننده به ۱۶ تیم بود، اما عدم استقبال تیم های دیگر برای شرکت در این مسابقات باعث شد که رقابت ها با همان روند ۱۲ تیمی سابق برگزار شود. شایعاتی نیز مبنی بر دعوت از اسپانیا و پرتغال برای حضور در این بازی ها به گوش می رسید اما به دلیل درگیری این دو تیم در مرحله نهایی لیگ ملت های اروپا و نیز مسابقات انتخابی جام ملت های اروپا، این شایعات از همان ابتدا اعتبار چندانی نیافت.

همزمانی کوپا آمریکای سال جاری با جام ملت های آفریقا، لیگ ملت های اروپا و انتخابی یورو ۲۰۲۰ به این معنی بود که تنها تیم های آسیایی به عنوان مهمان از شرایط حضور در این رقابت ها برخوردار هستند؛ از این روی، برترین تیم های قاره کهن برای حضور به عنوان مهمان در رقابت های کوپا آمریکای سال ۲۰۱۹ در نظر گرفته شدند. ایده حضور ۶ تیم آسیایی به عنوان مهمان هیچگاه عملیاتی و ممکن به نظر نمی رسید، در نتیجه این ایده بایگانی شد. اما سؤال این است: چرا اصولاً به تیم های میهمان در این رقابت ها نیاز است؟ این تیم ها چگونه انتخاب می شوند و حضور تیم های مهمان در کوپا آمریکا به چه معناست؟

نحوۀ انتخاب تیم‌های مهمان برای حضور در کوپا آمریکا

در رقابت های ملی در سطح قاره ها، این سیستم منحصر به فرد است. با این وجود، از اولین دوره ای که تیم های مهمان در رقابت های کوپا آمریکا حاضر شده اند، سال های زیادی می گذرد. دلیل اصلی این است که تنها ۱۰ کشور در کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی عضویت دارند.

این رقابت ها که در دوره های مختلف، با فرمت های گوناگون برگزار شده، از سال ۱۹۹۳ به سیستم جدید روی آورد؛ یعنی اضافه شدن ۲ تیم مهمان تا تعداد کشورهای شرکت کننده به ۱۲ تیم برسد. در سال های پیش از آن، تیم ها در دو گروه ۵ تیمی به رقابت می پرداختد که ۲ تیم برتر هر گروه، دیدارهای نیمه نهایی را برگزار می کردند. در فرمت جدید، یک مرحلۀ دیگر نیز به مسابقات اضافه شده و تیم های برتر هر گروه پیش از رسیدن به مرحله نیمه نهایی، در مرحلۀ یک چهارم نهایی به رقابت می پردازند.

البته یکی از ایرادات همیشگی این فرمت این بوده است که احتمال قهرمانی یک تیم خارج از قارۀ آمریکای جنوبی نیز وجود دارد. فلسفۀ حضور تیم های مهمان، تنها پر کردن جدول و برنامه مسابقات و همچنین کسب درآمد از راه فروش حق پخش تلویزیونی رقابت ها به کشورهای میهمان است. همیشه و در دوره های مختلف انتظار این بوده است که این دو تیم از دور رقابت ها کنار رفته و سپس دوست داران فوتبال در آمریکای جنوبی، شاهد رقابت تیم های ملی کشورهای خود در مراحل حذفی باشند. این نسخه تا حدودی عملیاتی می شد و تیم های مهمان از دور رقابت ها حذف می شدند، اما گاهی اوقات نیز این تیم ها تا پایان در رقابت ها مانده و بر سکو های مختلف نیز می ایستادند.

یکی از تیم های میهمان در رقابت های سال ۱۹۹۳، مکزیک بود که از نظر جغرافیایی و زبانی نیز گزینۀ مناسبی برای این رقابت ها بود. به علاوه این کشور از قدرت و توان کافی برای به چالش کشیدن و مقابله با تیم های آمریکای جنوبی برخوردار بود. مکزیک در رقابت های این سال تا فینال پیش رفت که در آنجا با دو گل گابریل باتیستوتا مغلوب آرژانتین شد. این آخرین قهرمانی آلبی سلسته در این رقابت ها تا به امروز بوده است.

مکزیک در رقابت های سال ۲۰۰۱ نیز با شکست مقابل کلمبیای میزبان در دیدار نهایی، به مقام نایب قهرمانی رسید. این تیم در چند دوره دیگر نیز تا مرحله نیمه نهایی پیش رفت. در رقابت های کوپا آمریکا در سال های اخیر و به دلیل همزمانی آن با مسابقات گلدکاپ، مکزیک با دو تیم در هر دو تورنمنت حاضر بوده است که البته اولویت این کشور، اعزام تیم اصلی به رقابت های گلد کاپ و حضور در کوپا آمریکا با تیم دوم بوده است.

مکزیک به عنوان یکی از اعضای اصلی کونکاکاف، با تیم اصلی در رقابت های گلدکاپ حاضر می شود و در نتیجه، عملکرد این تیم در کوپا آمریکا تحت تاثیر قرار گرفته است. در رقابت های سال ۲۰۱۹ و به دلیل تقارن با مسابقات دیگر، مکزیک برای اولین بار از سال ۱۹۹۳ (اولین دوره حضور تیم های میهمان در جام ملت های آمریکای جنوبی) در کوپا آمریکا حاضر نخواهد بود.

آمریکا که خود را برای میزبانی در رقابت های جام جهانی ۱۹۹۴ آماده می کرد، دیگر تیم مهمان در کوپا آمریکای سال ۱۹۹۳ بود. این تیم در این رقابت ها موفق به صعود از گروه خود نشد و تنها امتیاز این تیم نیز حاصل تساوی ۳-۳ آن ها با ونزوئلا بود. در دوره بعدی بازی ها که در سال ۱۹۹۵ برگزار شد، مکزیک و آمریکا موفق شدند به مرحله یک چهارم نهایی راه یابند و حریف یکدیگر شوند.

ایالات متحده در بازی های سال ۱۹۹۵ در مقابل تیم قدرتمند بولیوی مغلوب شد اما در مقابل شیلی پیروز شد و در کمال ناباوری آرژانتین را نیز ۳-۰ شکست داد و به عنوان صدرنشین گروه به دور بعد راه یافت. این برای اولین بار بود که دیدار سنتی دو رقیب، یعنی مکزیک و آمریکا در تورنمتی در چارچوب رقابت های یک کنفدراسیون دیگر برگزار می شد.

این دیدار پر برخورد در وقت های معمول با تساوی بدون گل خاتمه یافت و در نهایت این ایالات متحده بود که توانست در ضربات پنالتی و با نتیجه ۴-۱ به برتری دست یابد. هواداران اروگوئه ای میزبان این دیدار، استقبال خوبی از این بازی نکردند و تنها ۶۵۰۰ نفر شاهد پیروزی آمریکا بودند. تیم آمریکا که از بازی قبلی همچنان آثار خستگی را در خود نشان می داد، با یک گل در نیمه نهایی مغلوب برزیل شد. این تیم در ادامه و در دیدار رده بندی نیز قافیه را به کلمبیا باخت و چهارم شد.

آمریکا که تقریبا در همه دوره ها مورد دعوت قرار می گرفت، به دلیل تقارن این رقابت ها با مسابقات MLS تا سال ۲۰۰۷ در هیچ دوره ای حاضر نشد. در رقابت های سال ۲۰۰۷ نیز این تیم با بازیکن اصلی خود در مسابقات حاضر نشد و در نتیجه، هر سه دیدار از مرحله گروهی خود را با شکست پشت سر گذاشت. این نتایج نشان می داد که حضور ایالات متحده در رقابت های سال ۲۰۰۷ کاملا بی معنی و بدون هیچ دستاوردی بوده است.

برای این کشور، این مسابقات نه یک تورنمنت جدی و بلکه آزمونی برای ارزیابی بازیکنان ذخیره و کسب تجربه برای رقابت های انتخابی جام جهانی و نیز رقابت های جام ملت های قاره خود محسوب می شد. پس از این دوره، آمریکا دیگر به طور منظم در این بازی ها حاضر نشده است. تنها در یک دوره که با فرمتی خاص و با میزبانی خود آمریکا برگزار شد، این تیم بار دیگر شانس خود را امتحان کرد. در این دوره چند کشور از حوزه کونکاکاف میزبان بازی ها بودند. آمریکا در این دوره بهترین تیم میهمان لقب گرفت و با صدرنشینی در گروه خود، به مرحله یک چهارم نهایی رسید و پس از عبور از این مرحله، در نیمه نهایی با ۴ گل مغلوب تیم قدرتمند آرژانتین شد.

سومین تیم از منطقه کونکاکاف که در کوپا آمریکا حاضر شده، کاستاریکا است. این تیم در سال ۱۹۹۷ برای اولین بار در این رقابت ها حاضر شد و نمایش قابل تحسینی داشت. جامائیکا نیز در سال ۲۰۱۵ توانست همانند کاستاریکا نمایش خوبی از خود بر جای بگذارد. در سال ۱۹۹۹ و با حضور تیم ملی فوتبال ژاپن در کوپا آمریکا، آمریکای جنوبی مهمانی از قاره ای جدید را به خود می دید. ژاپن اولین تیم غیر آمریکایی بود که در این رقابت ها حاضر می شد. در این مسابقات که تیم ها با قدرت اصلی خود حاضر نشده بودند، ژاپن در گروه خود چهارم شد و راه به جایی نبرد. در رقابت های این سال، اروگوئه تیم جوانان خود را راهی مسابقات کرده بود.

ژاپنی ها در دو دوره دیگر نیز شانس حضور در این مسابقات را داشتند که هر یک بنا به دلایلی لغو شد. در رقابت های سال ۲۰۱۱ ای تیم آسیایی که عنوان قهرمانی جام ملت های قاره پهناور را یدک می کشید، به عنوان یکی از تیم های مهمان دعوت شد، اما وقوع تراژدی سونامی در مارس همان سال در کشور ژاپن باعث شد آن ها از حضور در این رقابت ها انصراف دهند. ژاپن دعوت به حضور در رقابت های سال ۲۰۱۵ را نیز همانند چین رد کرد.

در سال ۲۰۰۱ از کانادا به عنوان یکی از تیم های میهمان برای حضور در رقابت های کوپا آمریکا در کشور کلمبیا دعوت به عمل آمد؛ در ادامه و به دلیل مسائل امنیتی و در فاصله دو هفته به آغاز مسابقات، برگزاری این رقابت ها لغو شد. کانادا کمپ تمرینی خود را ترک کرد و بازیکنان این کشور نیز به باشگاه های خود بازگشتند. ۵ روز بعد، دوباره برگزاری رقابت ها تایید شد اما اکنون دیگر برای کانادا دیر شده بود. به این ترتیب،  اولین و تنها تجربه حضور این تیم در کوپا آمریکا هرگز محقق نشد.

هندوراس در آخرین لحظات جایگزین کانادا شد و علیرغم عدم وقت کافی برای آمادگی جهت این مسابقت، این تیم توانست با شکست برزیل در یک چهارم نهایی، تا مرحله نیمه نهایی مسابقات نیز پیش برود. این موفقیت غیر منتظره به دلیل ضعف تیم های آمریکای جنوبی ارزیابی می شود، اما با در کنار هم قرار دادن همه این شرایط و اتفاقات، از میهمانان غیر منتظره تا رد درخواست و دعوت از سوی کشورهای دیگر قاره باعث می شود که رقابت های کوپا آمریکا به تورنمنتی ضعیف، سر در گم و وابسته (به دیگر کشورها) تبدیل شود. آن هم در شرایطی که کشورهای امریکای جنوبی همگی به داشتن استعدادهای فوتبالی شهره بوده و به نظر می رسد این کشورها باید بتوانند بدون نیاز به حضور بیگانگانی که ممکن است دعوت را رد کنند نیز تورنمنتی قدرتمند و هیجان انگیز را به نمایش بگذارند؛ در حالی که در عمل اینگونه نیست!

به طور کلی، کوپا آمریکا نقطه شروع یک سیکل برای کشورهای آمریکای جنوبی است. این مسابقات یک سال پس از رقابت های جام جهانی برگزار می شود و از این روی، اولین مسابقات قهرمانی برای اعضای آن به شمار می رود. پس از این مسابقات نیز معمولا ماراتن سنگین انتخابی جام جهانی آغاز می شود و تیم ها هنوز در مراحل کسب آمادگی بوده و از فرم خوب خود فاصله زیادی دارند.

این یکی از دلایل حضور ضعیف بیشتر تیم ها در این مسابقات است؛ در نتیجه کیفیت کوپا آمریکا نیز به همین نسبت شاهد افت فاحشی خواهد بود. دلیل دیگر این افت کیفیت، حضور تیم های میهمان است که یا سطح پایینی دارند و یا اینکه با تمام قوا در این مسابقات حاضر نمی شوند.

آیا در رقابت های سال ۲۰۱۹ داستان متفاوتی را شاهد خواهیم بود؟ طبق معمول از کشورهای مکزیک و ایالات متحده برای رقابت های سال جاری دعوت به عمل آمده است، اما این دو کشور به عنوان دو عضو از منطقه کونکاکاف متعهد هستند که تیم اصلی خود را به رقابت های گلد کاپ اعزام کنند. در سال های گذشته مشاهده شد که این کشورها با تیم های دوم خود در کوپا آمریکا حاضر شده اند؛ اما این نقشه همیشه عملی نیست و این بار هر دو کشور دعوت کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی را رد کردند.

در عوض، ژاپن و قطر که همین چند ماه پیش دیدار نهایی جام ملت های آسیا را در کشور امارات برگزار کردند به این رقابت ها دعوت شدند تا با تیم های آمریکای جنوبی بجنگند. این بار مسابقات انتخابی جام جهانی نیز بلافاصله پس از این رقابت ها آغاز نخواهد شد؛ زیرا قطر به عنوان میزبان جام جهانی ۲۰۲۲، به طور خودکار در این مسابقات حاضر بوده و نیازی به شرکت در مسابقات انتخابی ندارد. دیدارهای انتخابی برای سایر کشورها نیز از ماه مارس ۲۰۲۰ آغاز خوهد شد و این بدان معنی است که ژاپن و قطر در شرایطی در این مسابقات حاضر می شوند که تیم های آمریکای جنوبی هیچ فشاری را متوجه خود نمی بینند.

دوره بعدی رقابت ها به گونه ای متفاوت برنامه ریزی شده است؛ مسابقاتی که در سال ۲۰۲۰ در دو کشور آرژانتین و کلمبیا و مجددا در دو گروه ۶ تیمی برگزار خواهد شد، البته باز هم با حضور تیم های میهمان.